Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca 21-23 Ekim 2016 tarihleri arasında Kamu Personel sisteminin değerlendirildiği bir çalıştay düzenlendi. Çalıştayda kamudaki terfi sisteminden ücret dengesine,  Personel dağılımından ödül ve cezaya, sosyal nitelikli atamalar kapsamında engelli istihdamına kadar birçok konu çalışma gurupları tarafından ele alınarak kamu personel sisteminin güçlü ve zayıf yönleri tespit edilmeye çalışılmış ve yetkililere sunulmak üzere çözüm önerileri oluşturulmuştur.

Engelliler sitesi olarak bizler düzenlenen bu çalıştayı yakın takibe alarak engellilerin kamuda istihdamına yönelik alınacak kararları ve yapılacak düzenlemeleri kamuoyuna en doğru ve en hızlı bir şekilde ulaştırmak için takibimizi sürdürmekteyiz. Bu makalemizde çalıştayda engellilerle ilgili sosyal nitelikli atamalar kapsamında sunulan önerileri değerlendireceğiz.

Kamuda engelli personel istihdam oranları

Bilindiği üzere Engelli vatandaşlarımızın, 657 sayılı DMK’nun 53. Maddesi gereği kamu kurum ve kuruluşlarında devlet memuru olma hakları bulunmaktadır. Kurum ve kuruluşlar çalıştırdıkları personele ait kadrolarda % 3 oranında engelli çalıştırmak zorundadır. % 3’ün hesaplanmasında ilgili kurum veya kuruluşun (yurtdışı teşkilatları hariç) toplam dolu kadro sayısı dikkate alınır.

4857 sayılı iş kanununun 30. Maddesi gereği; kamu işyerlerinde ise % 4 engelli, elli veya daha fazla işçi çalıştıran özel sektör işyerlerinde ise % 3 engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

2016 yılı verilerine göre kamuda 43.151 engelli memur istihdam edilmektedir.

Bu sayının sınıflar arası dağılımı oldukça dikkat çekici bilgiler içermektedir. Şimdi sizlerle kamuda istihdam edilen 43.151 engelli personelin sınıflar arası dağılımını paylaşmak istiyoruz.

Engelli personelin sınıflar arası dağılımı

1-Genel İdari Hizmetler Sınıfı: (Kadın; 4.870, Erkek; 14.030) 18.900

2-Sağlık ve Yardımcı Sağlık Hizmetleri Sınıfı: (kadın;806,Erkek;938) 1.744

3-Teknik Hizmetler Sınıfı: (kadın; 304,Erkek;1.669) 1.973

4-Eğitim Öğretim Hizmetleri Sınıfı: (Kadın; 1.354, Erkek; 2.768) 4.122

5-Avukatlık Hizmetleri Sınıfı: (Kadın; 22, Erkek; 51) 73

6-Din Hizmetleri Sınıfı: (Kadın109, Erkek; 1.111) 1.220

7-Mülki İdare Amirleri Hizmetleri Sınıfı: (Erkek;1) 1

8-Yardımcı Hizmetler Sınıfı: ( Kadın; 2.530, Erkek; 12.588)  15.118

Tablodan da görüleceği üzere kamudaki engelli memur personelin sınıflara göre dağılımı; Genel İdari Hizmetler sınıfı ve Yardımcı Hizmetler Sınıfı üzerine yoğunlaşmıştır. Zira toplam engelli personelin % 78’i bu iki sınıfta toplanmış durumdadır.

Bir ülkenin kalkınmasında en önemli kaynaklarından biride kuşkusuz insan kaynağıdır. Ülkeler bu kaynağı ne kadar etkin ve verimli kullanırsa o kadar hızlı ve sürdürülebilir kalkınma düzeyini yakalayacaktır. Bu durumda, Kamu kesiminde çalışanlarında istihdamında verimliliği yakalamak temel amaç olmalıdır. Bu çerçeve kapsamında çalıştayda ele alınan Engelli Personelin İstihdamı da bir o kadar önemli hale gelmektedir.  Bugün kamu kesiminde istihdam edilen engelli memurların bir kısmı kura, kalanları ise EKPSS sınavı ile kamuya memur olarak atanmaktadır.

Kura yolu ile atananlar, genellikle Yardımcı Hizmetler ve Genel İdari Hizmetler sınıfına atanmaktalar. Bunlar: ilkokul / ortaokul / ilköğretim / özel eğitim iş uygulama merkezleri veya okulu mezunları ya da bu okullardan yerleştirme işlemlerinin son başvuru tarihi itibari ile mezun olabilecek olan engelli adaylardan oluşmaktadır.

EKPSS sınav sonucuna göre atananlar ise sınavda aldıkları puan sonucuna göre devletin çeşitli kurumlarına önemli görevleri ifa etmek üzere atanmaktadırlar. Bu Engelli Kardeşlerimizin çalışmış olduğu kurumlarda yapılan incelemeler de bazı sıkıntıların gözlemlendiğini de ifade etmek gerekmektedir. EKPSS sınavından yüksek puan alıp Diyanet İşleri Başkanlığına Din Hizmetleri Sınıfından İmam-Hatip, Müezzin veya Vaiz olarak atanan konuşma engelli bir memurun durumu,  Aile ve Sosyal politikalar Bakanlığına Şizofrenik engelli birinin Sosyal Çalışmacı olarak atanması, Ellerinde ortopedik engeli bulunanın birinin sağlık memuru olarak atanması, bu ve benzeri atamalar çalışanın verimliliğini kısıtlamakta, hizmet alan vatandaşlarında bazı olumsuzluklarla karşılaşmasına neden olmakta, ayrıca engelli memur kardeşlerimizin de üzülmesine sebebiyet vermektedir.

Konunun tam anlaşılması için biraz daha açarak mercek tutacak olursak; Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına Sosyal çalışmacı olarak atanan engelli memur, yaşadığı ortam nedeniyle istismara uğrama durumu söz konusu olan bir çocuğun Devlet koruması altına alınmasına karar verme sürecinde, Ağır engelli olduğu için akrabasının bakımına muhtaç durumda olan engelliye evde bakım aylığı bağlanması vb. iş ve işlemlere karar verme sürecinde görev alması gerekmektedir.

Bu ve benzeri durumlar özellikle EKPSS sınav sonucuna göre Devletin çeşitli kurumlarına ataması yapılan engelli memurların, atanacakları kadronun yükümlülüklerini yapıp yapamayacaklarının bir komisyon tarafından değerlendirmeye tabi tutulmasını gerekli kılmaktadır. Diyanet İşleri Başkanlığı emrine İmam-Hatip veya Müezzin olarak ataması yapılacak olan engelli memur adayı için Komisyonun bu görevleri ifa edemeyeceğine dair karar alması durumunda bu engelli kardeşimiz yapabileceği büro işine ataması yapılacak ve hem hizmet alan vatandaş, hem de engelli kardeşimiz için sonuç daha güzel olacaktır. Bu örneği Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına atanacak Sosyal çalışmacı, Sağlık Bakanlığına atanacak sağlık memuru ve diğer kurumlara atanacak ve nitelik gerektiren memurluklar içinde söyleyebiliriz. Özetleyecek olursak, özellikle EKPSS sonucuna göre ataması yapılacak olanların, kurulacak bir komisyon marifeti ile engelinin ataması yapılacak işin gerektirdiği niteliklere sahip olup olmadığının değerlendirilmesi makalemizin başında belirttiğimiz gibi ülkemizin insan kaynaklarını daha verimli kullanmamıza katkı sağlamış olacaktır.